خورموج: شهری تاریخی در استان بوشهر
خورموج یکی از شهرهای مهم استان بوشهر در ایران است. این شهر، مرکز شهرستان دشتی بوده و در فاصله ۵۵ کیلومتری جنوب شرقی بندر بوشهر قرار دارد. خورموج تقریباً در میانه استان بوشهر واقع شده است.
ارتفاع این شهر از سطح دریا ۷۰ متر و وسعت آن حدود ۹۶۴ هکتار است. آب‌وهوای خورموج گرم و خشک بوده و دمای آن در طول سال بین ۳- درجه تا ۴۳ درجه سانتی‌گراد متغیر است. میزان بارندگی سالیانه نیز بین ۲۰۰ تا ۲۸۵ میلی‌متر گزارش شده است. مختصات جغرافیایی خورموج ۵۱ درجه و ۲۳ دقیقه طول شرقی و ۲۸ درجه و ۳۹ دقیقه عرض شمالی است. مردم این شهر به گویش دشتی و ترکی قشقایی صحبت می‌کنند.
خورموج به دلیل قرارگیری در منطقه‌ای گردشگری، نزدیکی به استان فارس و مجاورت با میدان گازی پارس شمالی اهمیت ویژه‌ای دارد. طبق پیش‌بینی‌ها، این شهر تا سال ۱۴۲۰ ظرفیت جمعیتی حدود ۲۰۰ هزار نفر را خواهد داشت.
جدول مشخصات جغرافیایی خورموج
| ویژگی | مقدار |
|---|---|
| ارتفاع از سطح دریا | ۷۰ متر |
| وسعت | ۹۶۴ هکتار |
| دمای سالیانه | ۳- تا ۴۳ درجه سانتی‌گراد |
| میزان بارندگی | ۲۰۰ تا ۲۸۵ میلی‌متر |
| طول جغرافیایی | ۵۱° ۲۳’ شرقی |
| عرض جغرافیایی | ۲۸° ۳۹’ شمالی |
جمعیت خورموج
بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵، جمعیت شهر خورموج ۴۰,۷۲۲ نفر (۱۱,۵۳۷ خانوار) بوده است. مقایسه آمارهای سال‌های گذشته:
سال ۱۳۹۰: جمعیت ۳۴,۹۴۴ نفر (۸,۷۷۷ خانوار)
سال ۱۳۸۵: جمعیت ۳۱,۶۶۷ نفر
جاذبه‌های گردشگری خورموج
خورموج دارای جاذبه‌های گردشگری و تاریخی متعددی است. برخی از مهم‌ترین این مکان‌ها شامل موارد زیر است:
- مسجد جامع خورموج
- قلعه محمدخان دشتی
- آتشکده خورموج
- قلعه دختر
- عمارت شیرینه
- منطقه گردشگری بنگه
- بوستان بزرگ مفتون (با مساحت ۲۵ هکتار)
- موزه محمدخان دشتی
قلعه خورموج
قلعه خورموج یکی از برجسته‌ترین آثار تاریخی استان بوشهر است که با گذر زمان دچار آسیب شده است. این قلعه شامل چهار حصار، چهار برج، بخش اندرونی، عمارت مرکزی، قراول‌خانه و اصطبل بوده است. قسمت‌هایی از آن با نام قلعه محمدخان دشتی و قلعه جلال خان شناخته می‌شوند.
این قلعه با معماری سلجوقی و الهام از سبک قلعه‌سازی ساسانی ساخته شده و در آن از طاق‌نماها و گچ‌بری‌های زیبا استفاده شده است. قلعه خورموج در سال ۱۳۷۹ با شماره ۳۰۳۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این قلعه که زمانی با برج‌های زیبا و باشکوه خود جلب توجه می‌کرد، امروزه در میان ساختمان‌های مدرن شهری محصور شده است.
تاریخچه خورموج
شهر خورموج پیشینه‌ای مذهبی و فرهنگی طولانی در منطقه دشتی دارد و قدمت آن به پیش از اسلام بازمی‌گردد. وجود آثار باستانی متعدد گواه این قدمت است. قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های شهر در غرب خورموج کنونی و در میان نخلستان‌ها و باغ‌ها قرار داشته است.
طبق روایات محلی، در گذشته دو مسجد در این ناحیه وجود داشته است:
مسجد اول: در شمال غرب گلزار شهدا در قطعه زمینی به نام “نیمخر” که هنوز هم به عنوان زمین مسجدی شناخته می‌شود.
مسجد دوم: در محل باغ انجیر بر روی تپه‌ای کم ارتفاع به نام “تل مسجدی” که آثار کرسی و پی آن هنوز قابل مشاهده است.
وجه تسمیه خورموج
در مورد نام این شهر، سه نظریه مطرح است:
انعکاس نور خورشید در دشت خورموج به هنگام طلوع از پشت کوه‌ها، منظره‌ای موج‌دار ایجاد می‌کند که دلیل نام‌گذاری شهر شده است.
نام خورموج برگرفته از نام “هرمز” در دوره ساسانی است که در طول زمان به “هرموز”، “هرموج” و در نهایت “خورموج” تغییر یافته است.
ارتباط نام خورموج با اسامی تاریخی منطقه که به مرور زمان دستخوش تغییرات زبانی شده است.
مراکز علمی و آموزشی خورموج
شهر خورموج دارای مراکز آموزشی مهمی از جمله دانشگاه علمی-کاربردی مرکز دشتی است که نقش مهمی در ارتقاء علمی منطقه ایفا می‌کند.