جهانبخش کردی‌زاده
جهانبخش کردی‌زاده، مشهور به بخشو یا بخشی (زاده ۱۰ خرداد ۱۳۱۵ در بوشهر – درگذشته ۱۹ مرداد ۱۳۵۶ در شیراز)، نوحه‌خوان و مداح برجسته استان بوشهر در جنوب ایران بود. او با صدایی استثنایی و سبکی منحصربه‌فرد در سینه‌زنی و عزاداری سنتی، این آیین را به سطح ملی و جهانی معرفی کرد.
زندگی‌نامه جهانبخش کردی زاده
کودکی جهانبخش کردی زاده
جهانبخش کردی‌زاده در ۱۰ خرداد ۱۳۱۵ در محله «باغ ملا» در شهر بوشهر چشم به جهان گشود. از او به‌عنوان «اعجوبه عالم مداحی، نوحه‌خوانی و سینه‌زنی سنتی بوشهر» یاد می‌شود. او از کودکی همراه پدرش، مفتاح کردی‌زاده، به مسجد امامزاده می‌رفت و مجذوب نوحه‌خوانی روان و دلنشین سیدعلی مهیمنیان می‌شد.
نوجوانی جهانبخش کردی زاده
در سال ۱۳۳۰، به تشویق مهیمنیان و حمایت خانواده، نوحه‌خوانی را از محله تنگک رئیسی آغاز کرد. به‌تدریج در مساجد دیگر نیز حضور یافت و صدای منحصر‌به‌فردش مورد توجه قرار گرفت. مهیمنیان که خود آهنگساز نوحه‌هایش بود، تجربیات ارزشمندی را به او منتقل کرد. کردی‌زاده همچنین با راهنمایی استادانی چون غلامرضا اصلاح‌پذیر و محمد شریفیان (از خویشاوندان او)، به یکی از بهترین نوحه‌خوانان بوشهر تبدیل شد.
فعالیت هنری جهانبخش کردی زاده
ویژگی‌های هنری جهانبخش کردی زاده
به اعتقاد صاحب‌نظران، نوع حنجره او در زمره نادرترین‌ها در جهان موسیقی بود. آوازه اجرای بی‌نظیر او باعث شد علاقه‌مندانی از استان‌های خوزستان، فارس، کهگیلویه و بویراحمد، و حتی کشورهای حوزه خلیج فارس، فرانسه، روسیه و اروپا برای شنیدن صدای او به بوشهر بیایند. چهره‌هایی چون لوریس چکناواریان، محمدرضا لطفی و فوزیه مجد نیز برای ضبط صدای او به دیدارش رفتند.
بخشو در اجرای شروه، چاوش‌خوانی، مناجات‌خوانی، صبحدم‌خوانی، بیت‌خوانی، جنگ‌نامه‌خوانی، مصیبت‌خوانی و خیام‌خوانی نیز مهارت ویژه‌ای داشت. از ویژگی‌های اجرای او می‌توان به حجم بالا، زنگ حزین صدا و تحریرهای فنی و بی‌نقص در نوحه و واحدخوانی اشاره کرد.
تأثیرگذاری جهانبخش کردی زاده
ملودی‌ها و سبک نوحه‌های بخشو الهام‌بخش بسیاری از نوحه‌خوانان جنوب کشور و حتی برخی ترانه‌سرایان بوده است. نمونه بارز آن ترانه معروف «ممد نبودی ببینی» است که در رثای محمد جهان‌آرا توسط جواد عزیزی سروده و نخستین بار توسط حسین فخری خوانده شد. غلام کویتی‌پور نیز آن را بازخوانی کرد. این ترانه برگرفته از نوحه‌ای با نام «لیلا بگفتا ای شه لب‌تشنه‌کامان» از محمد محزون است که پیش‌تر توسط بخشو اجرا شده بود:
لیلا بگفتا ای شه لب‌تشنه‌کامان
دستم به دامان آقا الامان
رودم به میدان، می‌رود در چنگ گرگان
از هجر اکبر مشکل برم جان
آه و واویلا کو اکبر من
نور دو چشمان تر من
ثبت معنوی
با تلاش حماسه حق‌پرست، رئیس انجمن موسیقی استان بوشهر، صدای جهانبخش کردی‌زاده به‌عنوان صدای ماندگار، در فهرست آثار معنوی و ناملموس ملی ایران به ثبت رسیده است.
حضور در فیلم و مستند
بخشو در بخشی از سریال «دلیران تنگستان» به کارگردانی همایون شهنواز، به نوحه‌خوانی، شروه‌خوانی و جنگ‌نامه‌خوانی اشعار فردوسی پرداخت. ناصر تقوایی نیز در مستند «اربعین» (۱۳۴۹) صحنه‌هایی از نوحه‌خوانی او در مسجد دهدشتی بوشهر را ثبت کرده است؛ تصاویری که صدای بخشو را در کوچه‌های تاریک شهر با طنین دمام و سنج همراه می‌کند. همچنین بخش‌هایی از صدای او در فیلم «آرگو» مورد استفاده قرار گرفته است.
درگذشت جهانبخش کردی زاده
آخرین اجرای او در سال ۱۳۵۶ در حرم امام رضا برگزار شد. چند روز مانده به ماه رمضان، هنگام بازگشت از مشهد، دچار سکته قلبی شد و در بیمارستان نمازی شیراز چشم از جهان فروبست. مرگ ناگهانی او، مردم بوشهر را در سوگ فرو برد و یکی از باشکوه‌ترین مراسم‌های تشییع جنازه در این شهر برگزار شد. پیکر او در صحن امامزاده محمدباقر بوشهر به خاک سپرده شد.