غار چهل خانه
غار چهل‌خانه، یکی از آثار تاریخی و دیدنی استان بوشهر، در بخش سعدآباد و در نزدیکی دهستان زیراه از توابع شهرستان دشتستان قرار دارد.
در فاصله ۳ کیلومتری شمال‌شرقی سعدآباد و در حاشیه رودخانه شاپور، مجموعه‌ای از غارهای سنگی در دیواره مشرف به رودخانه به چشم می‌خورد که به‌دست انسان و به شکل اتاق‌ها و راهروهایی منظم تراشیده شده‌اند. این مجموعه در میان مردم محلی به نام «چهل‌خانه» شناخته می‌شود. امروزه ۲۳ غار از این مجموعه همچنان سالم باقی مانده است. بخش‌هایی از سازه همچون پیش‌روی‌ها، کانال‌ها و راهروهای ارتباطی که به‌صورت چهارگوش طراحی شده بودند، به‌مرور زمان و در اثر فرسایش طبیعی، سیلاب یا زلزله تخریب شده‌اند.
در مورد علت ساخت این غارها، نظریات گوناگونی از سوی باستان‌شناسان و مورخان ارائه شده که بیشتر بر اساس کاوش‌ها و مقایسه با دخمه‌هایی مشابه مانند بندر سیراف، سرمشهد کازرون، کلات حیدری خورموج و دره بامیان افغانستان مطرح شده‌اند. یکی از معتبرترین دیدگاه‌ها مربوط به احسان یغمایی، کاشف بردک سیاه و پژوهشگر منطقه توج است. به اعتقاد او، این غارها مانند نمونه‌های مشابه در بندر سیراف و سرمشهد کازرون، محلی برای نگهداری استخوان‌های مردگان (استودان) در دوران هخامنشی و ساسانی بوده‌اند. از آنجا که زرتشتیان به عناصر چهارگانه (آب، خاک، آتش و باد) احترام می‌گذاشتند، دفن مردگان در خاک را جایز نمی‌دانستند تا پاکی خاک حفظ شود.
در کنار این دیدگاه، نظریه‌هایی دیگر نیز مطرح شده‌اند. برخی مانند وارویک بال، باستان‌شناس بریتانیایی، این مکان را همانند غارهای دره بامیان افغانستان، پرستش‌گاه بوداییان دانسته‌اند. اما نبود شواهد تاریخی از حضور پیروان آیین بودا در این منطقه، اعتبار این نظریه را زیر سؤال می‌برد.
گفتنی است که احتمال دارد این غارها در دوره‌های بعدی کاربردهای دیگری نیز پیدا کرده باشند؛ مانند زندان، مخفیگاه، پناهگاه، محل نگهداری بیماران لاعلاج یا قلعه‌ای موسوم به “فراموشی”. با این حال، این موارد مربوط به استفاده‌های ثانویه هستند و دلیل اصلی احداث اولیه این سازه‌ها محسوب نمی‌شوند.