قلعه دختر، نگینی باستانی در دل کوههای دشتی
قلعه دختر یکی از آثار تاریخی استان بوشهر است که در شهرستان دشتی و در شرق روستای لاور ساحلی واقع شده. این قلعه از سمت غرب به ساحل آرام خلیج فارس مشرف است و از سمت شرق به کوه مند میرسد. جایگیری آن بر لبه پرتگاهی تند و صخرهای، جلوهای خاص به آن بخشیده است. اگر از شرق روستاهای لاور و گلستان به سمت کوه مند نگاه کنیم، بقایای قلعه بهوضوح بر تیغ کوه نمایان است.
قدمت و ساختار قلعه دختر دشتی
هرچند زمان دقیق ساخت این قلعه مشخص نیست، اما بهنظر میرسد که قرنها قدمت دارد. با این حال، باقیماندن چند ستون در بخش غربی، نشان از عظمت و استواری آن در گذشته دارد. در جلوی قلعه، چهار ستون قرار داشته که تنها یکی از آنها بهصورت نسبی باقی مانده و دیگر ستونها فرو ریختهاند.
در بخش فوقانی قلعه (برجک غربی)، سوراخهای مستطیلشکلی تعبیه شدهبود که برای دیدهبانی یا پرتاب تیر و گلوله مورد استفاده قرار میگرفته. این روزنهها امروزه مسدود شدهاند؛ احتمالاً توسط صیادان محلی یا شکارچیان وحوش کوهی مانند بز، کل و پرندگان، زمانی که برجها هنوز سالم بودهاند، برای استفاده بهعنوان پناهگاه.
ساختار پنهان در زیر خاک قلعه دختر دشتی
بخش زیادی از قلعه در زیر خاک مدفون شده است. بهگفته اهالی محل، تا سالهای اخیر سقف چند اتاق آن سالم بوده، اما بر اثر بارشهای شدید تخریب شدهاند. طبق شواهد، دو غار ناشناخته از قلعه منشعب میشدهاند که به روستاهای لاور و گلستان میرسیدهاند. یکی از این غارها، در حیاط یکی از خانههای روستای گلستان هنوز قابل مشاهده است.
همچنین مسیری صاف و هموار به طول حدود یک کیلومتر، قلعه را به دریا متصل میکرده که گفته میشود “شاهدختر” از آن مسیر بهراحتی به ساحل میرسیده است.
متریال و فضای اطراف قلعه دختر دشتی
جدول زیر ساختار فنی قلعه را نشان میدهد:
مورد | توضیحات |
---|---|
مصالح ساختمانی | سنگ رسوبی و ساروج |
موقعیت | لبه شرقی کوه مند، شرق روستای لاور، مشرف به خلیج فارس |
مسیر دسترسی | مسیر هموار یک کیلومتری به دریا |
آثار اطراف قلعه | پارک نرگس، آبانبارها، غارهای منتهی به روستاها |
در نزدیکی قلعه، زمینی وجود داشته که در گذشته به دلیل رویش فراوان گل نرگس به نام پارک نرگس شناخته میشده است. برای آبیاری این پارک، سه آبانبار ساخته شده بود که آثار آنها همچنان در اطراف قلعه مشاهده میشود.
دلایل اهمیت قلعه دختر دشتی در منطقه:
- موقعیت استراتژیک قلعه دختر دشتی : اشراف کامل به خلیج فارس و مسیرهای ورودی منطقه
- قدمت تاریخی بالا قلعه دختر دشتی: بنایی با قدمت چندصد ساله و رمزآلود
- روایتهای بومی قلعه دختر دشتی: داستانهای شفاهی درباره حکومت یک زن مقتدر
- جاذبههای طبیعی پیرامون قلعه دختر دشتی: کوه مند، رودخانه، نخلستان و پارک نرگس
- ساختار مهندسی منحصربهفرد قلعه دختر دشتی: استفاده از سنگ رسوبی و ساروج با معماری دفاعی
- امکان گسترش گردشگری قلعه دختر دشتی: پتانسیل بالا برای تبدیل به سایت گردشگری و باستانشناسی
حفاری غیرمجاز و تخریب در قلعه دختر دشتی
در ضلع شرقی قلعه، چالهای مشابه چاه دیده میشود که احتمال میرود نتیجه حفاری غیرمجاز برای دستیابی به آثار باستانی مدفون در طبقات زیرین قلعه باشد. در این محل، سهپایهای که برای بالا کشیدن خاک و سنگ استفاده شده، همچنان در پرتگاه باقیمانده است.
با گذشت زمان و تأثیر عوامل طبیعی، فرسایش شدید این بنای تاریخی را تهدید میکند و خطر نابودی کامل آن را افزایش داده است.
روایت محلی و کاربری نظامی قلعه دختر دشتی
روایتهایی وجود دارد مبنی بر اینکه این قلعه محل فرمانروایی زنی قدرتمند بوده که سالها بر منطقه لاور حکومت میکرده است. همچنین، بهدلیل اشراف کامل قلعه بر خلیج فارس، به احتمال زیاد کاربرد نظامی و دیدهبانی نیز داشته و نگهبانان از آنجا در صورت حمله احتمالی از سمت دریا آگاه میشدهاند.
ثبت ملی قلعه دختر دشتی
این بنای تاریخی در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۸۳۹۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.