در این صفحه از بوشهر سرویس به معرفی قلعه کلات اهرم پرداختیم، که مربوط به اواخر دوره قاجار است. بنایی تاریخی مربوط به دوره قاجاریه که بر فراز تپه‌ای در شمال غربی شهر اهرم، خیابان انقلاب و کوچه‌ی شهید علی عمرانی قرار دارد. این بنا در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۰۹۸ در فهرست ثبت آثار تاریخی قرار گرفت.
تاریخچه قلعه کلات اهرم
من، قلعهٔ کلات اهرم، با دیوارهای فرسوده‌ام که از خشت و گل جان گرفته‌اند، قرن‌هاست بر بلندای این خاک ایستاده‌ام. هر ترک روی تنم حکایتی دارد از روزهای صلح و جنگ، از اشک و آتش. اگر می‌خواهید، گوش دهید تا از روزهایی بگویم که نفس‌هایم به بوی باروت و غرور آغشته بود…
یادم می‌آید زمانی بود که زائر خضرخان اهرمی، آن شهید دلیر، پاهایش بر خاک حیاطم می‌لغزید و صدای شمشیرهای یارانش دیوارهایم را می‌لرزاند. من پناهگاه آنان بودم، سنگرشان در برابر هر دشمنی. برج‌های چهارگانه‌ام چون چشمانی بیدار، روز و شب مراقب بودند.
اما روزی، آسمان سیاه شد. بوی دود و ترس آمد. انگلیسی‌ها، با توپ‌هایشان، به این سرزمین ریختند. یادتان هست؟ آن ضربه‌ای که به برج غربی‌ام خورد؟ هنوز هم جای آن گلوله بر پهلویم مانده است، مثل نشان شجاعتی که سربازان قدیمی به سینه می‌زنند. آن روزها، من نه فقط سنگر، که زندان هم بودم. اسیران انگلیسی پشت دیوارهایم زمزمه‌های غریب می‌کردند و من، با سنگینی خشت‌هایم، خشم مردان این خاک را در خود جا داده بودم.
زمان گذشت. جنگ‌ها تمام شد، اما زمین لرزه‌ها آمدند. دیوارهایم لرزیدند و ریختند، گویی می‌خواستند بگویند: «دیگر کسی مرا نمی‌خواهد…» حتی شهرداری اهرم هم گاهی فراموشم می‌کرد. اما من هنوز اینجا هستم، با همان خاطرات قدیمی، با همان زخم‌ها. هر بار که خورشید پشت برج‌هایم غروب می‌کند، سایه‌هایم داستان‌هایم را روی زمین می‌نویسند…
حالا کودکان محله گاهی برای بازی به حیاطم می‌آیند. شاید ندانند که زیر پایشان، خون مردانی خشکیده است که برای این خاک جنگیدند. اما من می‌دانم. من هنوز ایستاده‌ام… شاید تنها برای همین: که فراموش نشوم.
معماری قلعه کلات اهرم
قلعه کلات اهرم (یا قلعه زایر خضرخان اهرمی) یکی از قلعه‌های تاریخی ایران است که بیشتر به دلیل ارزش تاریخی و رویدادهای مرتبط با آن شناخته می‌شود تا ویژگی‌های معماری منحصر به فرد. در ادامه، خلاصه‌ای از مشخصات و ویژگی‌های این قلعه ارائه می‌شود:
ویژگی‌های کلی قلعه:
– موقعیت و ارتفاع:
این قلعه بر روی یک تپه به ارتفاع ۵ متر ساخته شده است.
– مساحت و ابعاد:
مساحت کل قلعه ۳,۴۰۰ متر مربع و ابعاد آن ۵۰ در ۶۸ متر است.
– مصالح به کار رفته:
از خشت و گل برای ساخت برج‌ها و باروی قلعه استفاده شده است.
ساختار دفاعی قلعه:
– برج‌های مدور:
در چهار گوشه قلعه، چهار برج مدور وجود دارد که هر کدام قطری بیش از ۵ متر و ارتفاع ۶ متر دارند.
– کنگره‌ها:
روی برج‌ها کنگره‌هایی دیده می‌شود که نشان‌دهنده کاربرد دفاعی قلعه است.
تقسیم‌بندی داخلی قلعه:
قلعه به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود:
1. بخش شمالی:
– پس از ورودی و هشتی، اصطبل حیوانات قرار دارد.
– ابعاد این بخش ۲۰ در ۵۰ متر است.
2. بخش شرقی:
– پس از عبور از ورودی، یک شاه‌نشین مربع‌شکل ساخته شده است.
– این بخش ۲ متر بالاتر از سطح دو بخش دیگر قرار دارد.
3. بخش غربی (محل سکونت حاکم):
– در جهت شمالی-جنوبی واقع شده و شامل اتاق‌هایی در دو ردیف شرقی و غربی است.
– یک حیاط مرکزی نیز در این بخش وجود دارد.
ویژگی‌های معماری:
– این قلعه مانند بسیاری از قلعه‌های ایران از تناسب و نظم معماری خاصی برخوردار نیست.
– بر اساس نیازهای مختلف، اتاق‌هایی به صورت ناموزون به قلعه اضافه شده‌اند که بر بی‌نظمی ساختاری آن افزوده است.
قلعه کلات اهرم بیشتر به دلیل اهمیت تاریخی و نقش آن در رویدادهای منطقه شناخته می‌شود تا معماری چشمگیر. ساختار دفاعی آن شامل برج‌های مدور و دیوارهای خشتی است و فضای داخلی به بخش‌های مختلفی از جمله اصطبل، شاه‌نشین و محل سکونت حاکم تقسیم شده است. با این حال، عدم رعایت نظم معماری و الحاقات بعدی، از ویژگی‌های شاخص این قلعه به شمار می‌رود.
مرمت قلعه کلات اهرم
بر اساس تجربه موفق مرمت قلعه زائرخضرخان که از سال ۱۳۸۶ آغاز شد و با هزینه‌ای بالغ بر ۲۶ میلیارد ریال از محل اعتبارات ملی و استانی به انجام رسید، اقدامات مشابهی برای قلعه کلات اهرم نیز ضروری است. این اقدامات می‌تواند شامل:
– مرمت اتاق‌ها و بخش‌های تخریب‌شده
– ساماندهی حیاط‌ها، دیوارها و برج‌های قلعه
– بازسازی درب‌های چوبی و کف‌سازی
– تقویت سازه و جلوگیری از فرسایش بیشتر
باشد.
قلعه کلات اهرم بوشهر کجاست؟
قلعه کلات اهرم، بر فراز تپه‌ای در شمال غربی شهر اهرم، خیابان انقلاب و کوچه‌ی شهید علی عمرانی قرار دارد.
تصاویر قلعه کلات اهرم
