در این مقاله از بوشهر سرویس، به معرفی کاخ چرخاب بوشهر پرداخته‌ایم. این کاخ تاریخی که به دوران هخامنشیان بازمی‌گردد، یکی از آثار باستانی مهم در استان بوشهر است. کاخ چرخاب با معماری ارزشمند خود، نشان‌دهنده حضور و نفوذ هخامنشیان در جنوب ایران بوده است. اگر به تاریخ و میراث فرهنگی علاقه‌مند هستید، در این مقاله به آن پرداخته‌ایم.
کاخ چرخاب در بوشهر
کاخ چرخاب یکی از آثار باستانی هخامنشی است که در یک کیلومتری جنوب غربی برازجان و ۶۵ کیلومتری بوشهر قرار دارد. این کاخ، که در کنار کاخ‌های سنگ سیاه و بردک سیاه قرار دارد، یکی از کاخ‌های زمستانی کوروش بزرگ بوده است. موقعیت آن، در ۷۰ کیلومتری خلیج فارس، به‌عنوان سندی تاریخی بر تعلق این خلیج به ایران شناخته می‌شود. در این محوطه، لوحی به خط پارسی باستان کشف شده که حاکمیت هخامنشیان بر خلیج فارس را تأیید می‌کند.
برای حفاظت از این اثر تاریخی، اطراف آن فنس‌کشی شده و بخشی از آن با ورق‌های پلیتی پوشانده شده است. با این حال، بارندگی‌های شدید در پاییز و زمستان باعث آب‌گرفتگی محوطه و آسیب‌دیدگی این اثر ارزشمند می‌شود.
کاخی نیمه‌تمام
باستان‌شناسان معتقدند که کاخ چرخاب هرگز به‌طور کامل ساخته و مسکونی نشد. ساخت آن به فرمان کوروش آغاز شد، اما احتمالاً پس از مرگ او نیمه‌کاره ماند. دروازه شاهی کاخ که ناتمام مانده، برخلاف تالار اصلی با لعابی از جنس سیلیس کف‌سازی شده است. در تالار اصلی این کاخ، ۱۰ پایه ستون کشف شده که شباهت زیادی به پایه ستون‌های پاسارگاد دارند.
ارتباط کاخ چرخاب با شهر تائوکه
والتر هینتس، ایران‌شناس آلمانی، در کتاب داریوش و ایرانیان می‌نویسد که در سال ۱۹۷۱، پس از وقوع سیلی ناگهانی در نزدیکی برازجان، پایه ستون‌هایی از مرمر روشن و تیره از زیر خاک نمایان شد. باستان‌شناسان ایرانی، به سرپرستی علی‌اکبر سرافراز، ۱۲ پایه ستون کاخ را از دل خاک بیرون آوردند. این ستون‌ها در گذشته، ستون‌های چوبی کاخ را نگه می‌داشتند. دیوارهای ضخیم کاخ از گل ساخته شده و کف آن سفیدکاری شده بود. شواهد نشان می‌دهد که این ساختمان متعلق به کوروش بزرگ بوده است.
استرابون، جغرافیدان باستان، نیز از کاخی هخامنشی در شهر “تااوکه” نام برده است. این شهر که در اسناد داریوش با نام “توکا” آمده، به گفته سر ماکس مالوان احتمالاً همان برازجان امروزی است.
ویژگی‌های معماری کاخ چرخاب
این کاخ که در اواخر سلطنت کوروش ساخته شده، از نظر سبک معماری و حجاری، بر اساس شواهد به‌دست‌آمده، حتی قدیمی‌تر از کاخ‌های پاسارگاد به نظر می‌رسد. کشف این کاخ اطلاعات جدیدی درباره تاریخ سیاسی، اجتماعی و معماری دوره هخامنشی ارائه داده است. موقعیت آن در جلگه برازجان و نزدیکی به خلیج فارس، اهمیت تاریخی منطقه را افزایش می‌دهد.
فناوری‌های پیشرفته معماری در کاخ چرخاب بوشهر
کاوش‌های انجام‌شده در محوطه کاخ چرخاب، منجر به کشف آجرهای دولایه‌ای شده که در برابر رطوبت مقاوم هستند. این آجرها دارای محفظه‌هایی از گل پخته با ضخامت ۱.۵ تا ۲ سانتی‌متر بوده که با گل خام فشرده پر شده‌اند. این فناوری هوشمندانه، که از ویژگی‌های شیمیایی خاک بهره گرفته، باعث دوام بنا در شرایط اقلیمی سخت شده است.
همچنین، در این کاخ سنگ‌ها بدون استفاده از ملات به هم متصل شده‌اند که نشان‌دهنده سطح بالای مهارت تراش سنگ در ۲۵۰۰ سال پیش است. سطح ستون‌های سنگی به‌قدری صیقل داده شده که گویی از یک قطعه سنگ یکپارچه ساخته شده‌اند. این تکنیک حتی در تخت جمشید و پاسارگاد نیز دیده نمی‌شود.
کشف سقف یکپارچه با فناوری نانو
یکی از شگفتی‌های کاخ چرخاب، سقفی به طول ۴۰ متر و عرض ۱۰ متر است که به‌صورت یکپارچه و صاف، با ضخامت ۵۶ سانتی‌متر ساخته شده است. این سقف از نوعی بتن سبک تشکیل شده که مواد آن شامل صمغ طبیعی، خون حیوانات و شاخ ساییده‌شده بز و گوسفند است. این ترکیب خاص، که ۲۵۰۰ سال پیش توسط ایرانیان به‌کار رفته، از نظر فناوری امروزی نیز بسیار پیشرفته محسوب می‌شود. این کشف نشان می‌دهد که ایرانیان باستان مخترع سیمان بوده و نخستین بار از این مصالح در کاخ کوروش استفاده کرده‌اند.
اهمیت تاریخی کاخ چرخاب
کاخ چرخاب، یکی از مهم‌ترین آثار هخامنشی در جنوب ایران است و اثباتی بر سیادت دریایی ایرانیان بر خلیج فارس محسوب می‌شود. عظمت این کاخ و فناوری‌های پیشرفته‌ای که در ساخت آن به‌کار رفته، آن را به اثری منحصربه‌فرد در میان کاخ‌های هخامنشی تبدیل کرده است. از نظر معماری، فرهنگی و تاریخی، این کاخ یکی از افتخارات ملی ایران به شمار می‌آید. (ویکی پدیا)
| بخش | توضیحات |
|---|---|
| موقعیت جغرافیایی | کاخ چرخاب در ۱ کیلومتری جنوب غربی برازجان و ۶۵ کیلومتری بوشهر، در نزدیکی خلیج فارس قرار دارد. |
| تاریخچه و ساخت | این کاخ یکی از کاخ‌های زمستانی کوروش بزرگ بوده و به دلیل مرگ او نیمه‌کاره باقی مانده است. |
| ویژگی‌های معماری | ستون‌های سنگی صیقل‌خورده، آجرهای دولایه مقاوم در برابر رطوبت، و اتصال سنگ‌ها بدون ملات از ویژگی‌های بارز آن است. |
| فناوری‌های پیشرفته | استفاده از بتن سبک ۲۵۰۰ ساله با ترکیبات خاص، سقف یکپارچه و فناوری تراش سنگ نشان‌دهنده پیشرفت معماران هخامنشی است. |
| اهمیت تاریخی | این کاخ سندی مهم بر تسلط ایرانیان بر خلیج فارس و یکی از افتخارات ملی ایران در حوزه معماری و فرهنگ باستانی محسوب می‌شود. |
در صفحه اول گوگل دیده شوید