ریشهر در بوشهر
ریشهر، شهری قدیمی مربوط به دورهٔ عیلامیان است که در منتهی الیه جنوبی جزیرهٔ بوشهر واقع شده. این اثر در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
موقعیت ریشهر
ریشهر (بوشهر قدیم) در بخش مرکزی شهرستان بندر بوشهر قرار دارد و یکی از آثار تاریخی و نقاط دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران محسوب میشود.
ریشهر در جنوب شهر بوشهر واقع شده و قدمت آثار کشف شده در آن به هزارهٔ سوم تا هزارهٔ اول پیش از میلاد میرسد. کشفیات باستان شناسی در سال های ۱۸۷۲ تا ۱۸۷۷ میلادی و همچنین کاوش های باستان شناسان فرانسوی به سرپرستی پِزار در سال ۱۹۱۴ میلادی — شامل کتیبه های میخی دورهٔ شوتروک ناهونته، بقایای بناها، اشیای مفرغی و سفال های نقش دار — نشان میدهد که ریشهر در هزارهٔ دوم پیش از میلاد یکی از شهرهای مهم امپراتوری عیلام بوده است.
بر اساس آجرنوشته های عیلامی، این شهر در آن دوران با نام «لیان» شناخته میشده است. به نظر میرسد لیان به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، حلقهٔ ارتباطی تمدن های شرق و غرب دنیای قدیم بوده است. مرزهای جنوبی فلات ایران، با توجه به مجاورت با دریا و شرایط جغرافیایی مناسب، به ساکنان فلات هند امکان میداد تا از آب های ساحلی برای ارتباط تجاری با تمدن های ایران و بین‌النهرین استفاده کنند.
نام ریشهر
نام «ریشهر» خلاصه شدهٔ «ریواردشیر» است. اردشیر بابکان شهرهای متعددی در دوران حکومت خود بنا کرد که ریواردشیر یکی از آنها بود و احتمالاً بازسازی همان شهر لیان محسوب میشده است. این شهر در دورهٔ ساسانیان از مهمترین مراکز علمی و ادبی به شمار میرفت و گروهی از دانشمندان و نویسندگان در آن ساکن بودند.
ریشهر پس از اسلام نیز تا چند سده رونق داشت. گفته میشود این شهر در قرن شانزدهم میلادی حدود دو هزار خانهٔ مسکونی داشته است. همچنین، دو منطقهٔ باستانی «تل پی تل» و «شاه نشین» در نزدیکی ریشهر شناسایی شدهاند.
بوشهر، ریشهر و چند روستای دیگر در یک شبه جزیره قرار دارند که از شمال به خور سلطانی، از غرب به دریا و از جنوب به خلیج کوچک هلیله محدود میشود. بر اساس منابع تاریخی، در زمان نادرشاه افشار جمعیت ریشهر به بوشهر منتقل شد و این شهر به تدریج متروک شد.
منطقهٔ ریشهر در ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.