در این مقاله از بوشهر سرویس، به معرفی لنج و کاربردهای آن پرداختهایم. لنج نوعی قایق یا کشتی چوبی سنتی است که در جنوب ایران، بهویژه در بوشهر، برای صیادی و تجارت دریایی استفاده میشود. این شناورها از دیرباز نقش مهمی در اقتصاد و فرهنگ ساحلنشینان داشتهاند. اگر میخواهید بیشتر درباره تاریخچه و ویژگیهای لنج بدانید، در این مقاله به آن پرداختهایم
لنج؛ قایقی که قصههای دریا رو با خودش داره
لنج یه نوع کشتی کوچیک یا قایق باری و مسافریه که توی خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند جولون میده. این قایقها از مدلهای قدیمی بادبانی الهام گرفته شدن، ولی دیگه مثل قدیما با باد حرکت نمیکنن، بلکه یه موتور پرقدرت اونها رو به راه میندازه. لنجها معمولا عرشه باز یا نیمهباز دارن، و از دهه ۱۹۵۰ میلادی به بعد، دیگه تقریباً همهشون موتوری شدن.
لنجسازی؛ یه هنر قدیمی که هنوز زندهست
تو جنوب ایران، کسایی که کارشون ساخت لنج باشه، بهشون جلاف یا گلاف میگن. هر بخش از لنج هم یه اسم خاص خودش داره:
قماره: همون اتاق ناخدا
خَن: انبار پایینی لنج، جایی که بارها رو توش میچینن
لنجسازی یه هنر و صنعت قدیمیه که هنوز توی سواحل خلیج فارس جریان داره. واژه “لنج” از کلمه انگلیسی “Launch” گرفته شده، که به معنی قایق بزرگ موتوری هست. زمان قدیم، هر قایقی که با بادبان حرکت میکرد رو “جهاز” میگفتن (جمعش میشد “جهازات”)، ولی امروز، هر کشتی چوبی دستساز رو لنج صدا میزنن.
انواع لنجها و کارهایی که انجام میدن
لنج سَماچ: یه لنج ماهیگیری که امروزه موتور هم داره. ظرفیتش حدود ۵ تن ماهی هست. اسمش از واژه “سمچ” به معنی ماهی گرفته شده.
لنج هوری: لنجی کوچیک که از یک تا ۱۰ نفر رو جابهجا میکنه. قدیما از تنه درخت یهتکه میساختنش، اما اگه چوب یهتکه پیدا نمیشد، چند تا چوب رو به هم میبستن و درستش میکردن. ظرفیتش بین ۱۰۰ تا ۴۰۰ کیلوگرم متغیره.
لنج سَمعه: نوعی لنج بادبانی که برای نصب موتور مناسب نبود، ولی با بادبانش خوب حرکت میکرد.
لنج بِتیل: یه نوع لنج مخصوص ماهیگیری که تو قدیما استفاده میشد.
لنج شُوعی: یه لنج کوچیک که هم با بادبان حرکت میکرد، هم با پارو. امروزه بعضیهاش رو موتور هم گذاشتن.
لنج کَتِر: یه لنج کوچیک با ظرفیت ۲ تا ۳ نفر که مخصوص ناخدا بوده. ناخدا رو از کشتی به ساحل میبرد و برمیگردوند.
لنج تَشاله: یه لنج واسه انتقال بار از لنجهای بزرگ به ساحل. چون لنجهای بزرگ نمیتونستن خیلی نزدیک ساحل بشن، بار رو با لنج تشاله تا نزدیکی خشکی میرسوندن.
لنج ماشُوه (قایق نجات): این لنج هم برای جابجایی خدمه و بار بین لنج و ساحل استفاده میشد، هم تو مواقع اضطراری، مثلا اگه لنج در حال غرق شدن بود، ملوانها سوار لنج ماشوه میشدن و خودشون رو نجات میدادن. ظرفیتش حدود ۱۵ نفر بود.
لنج بَغَلِه: یه لنج قدیمی که فقط با بادبان حرکت میکرد. قسمت جلوش گرد بود و پشتش پهنتر، و ظاهراً یه چیزی شبیه سر طوطی روی دماغهاش طراحی میکردن!
لنج بَگارِه: این نوع لنج رو تو بندر کنگان خیلی استفاده میکردن، مخصوصاً واسه ماهیگیری با تور (جَل). یه اسم دیگهش عامله بود.
لنج کُچی (کوتی) و لنج مَنجی: اینها دو نوع لنج بدون موتور بودن که فقط با بادبان حرکت میکردن. مردم جنوب ایران از این لنجها واسه سفر به جزایر و کشورهای خلیج فارس استفاده میکردن، و معمولاً بارهایی مثل خرما و مصالح ساختمانی رو به دبی میبردن. ظرفیتشون هم تا ۱۵ نفر بود.
لنج سَمبُوق (سمبوک): ظرفیت باربری این مدل حدود ۱۰۰ تن بوده. یه نسخه کوچکتر ازش که فقط برای ماهیگیری استفاده میشده، به اسم لنج سماچ معروفه.
لنج جالبُوت: یه لنج باربری با ظرفیت ۵ تا ۱۰۰ تن که معمولاً ۷ ملوان روی اون کار میکردن. امروزه به بیشتر لنجهای جالبوت موتور وصل شده و برای سفر به سواحل جنوبی خلیج فارس ازش استفاده میکنن.
لنج بُوم: بزرگترین و شیکترین نوع لنجها که با انواع چوب ساخته میشدن. قدیما مثل بقیه لنجها فقط بادبانی بودن، اما الان دیگه همهشون موتوری هستن. ظرفیت باربریشون از ۲۰ تا ۳۰۰ تن متغیره و ازشون برای سفر به دبی، کویت، هند، بصره، عدن و یمن استفاده میشده.
لیست انواع لنج ها
نام لنج | کاربرد | ویژگیها |
---|---|---|
لنج سماچ | ماهیگیری | ظرفیت تا ۵ تن ماهی، امروزه موتوردار شده |
لنج هوری | حمل افراد | ظرفیت ۱۰۰ تا ۴۰۰ کیلو، از تنه درخت ساخته میشود |
لنج سمعه | بادبانی قدیمی | مناسب برای بادبان، ولی برای نصب موتور مناسب نیست |
لنج بتیل | ماهیگیری قدیمی | در گذشته برای صید ماهی استفاده میشد |
لنج شوعی | حمل و نقل کوچک | با بادبان و پارو حرکت میکرد، امروزه موتور دارد |
لنج کتر | حمل ناخدا | قایق کوچک با ظرفیت ۲ تا ۳ نفر، مخصوص ناخدا |
لنج تشاله | حمل بار از لنج به ساحل | به دلیل آبخور کم، بار را از لنج بزرگ به ساحل میرساند |
لنج ماشوه | قایق نجات و حمل افراد | ظرفیت ۱۵ نفر، در مواقع اضطراری استفاده میشود |
لنج بغله | باربری قدیمی با بادبان | سینه گرد، بخش عقبی پهنتر، شبیه سر طوطی طراحی شده |
لنج بگاره | ماهیگیری با تور | در بندر کنگان برای ماهیگیری استفاده میشد |
لنج کوچی (کوتی) و منجی | مسافرت دریایی و حمل بار | بدون موتور، حرکت با بادبان، مناسب سفر به جزایر و کشورهای حاشیه خلیج فارس |
لنج سمبوق | باربری و ماهیگیری | ظرفیت ۱۰۰ تن، نسخه کوچکتر آن مخصوص صید ماهی است |
لنج جالبوت | باربری و سفر دریایی | ظرفیت ۵ تا ۱۰۰ تن، امروزه موتوردار شده |
لنج بوم | بزرگترین نوع لنج | ظرفیت ۲۰ تا ۳۰۰ تن، برای سفرهای طولانی به دبی، هند، کویت و … استفاده میشود |